نکوداشت صدسالگی احمد سمیعی گیلانی برگزار شد

به گزارش روابط عمومی «سمت» روز شنبه، یازدهم بهمن‌ماه ۱۳۹۹، مراسم نکوداشت صدسالگی استاد احمد سمیعی (گیلانی)، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی و ویراستار برجسته، با حضور غلامعلی حداد عادل، حجت‌الاسلام محمد ذبیحی، رضا داوری ‌اردکانی، محمد شالویی، برخی از اعضای پیوسته و وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچون  حسین معصومی همدانی، محمدرضا نصیری، دکتر محمود عابدی، دکتر محمدرضا ترکی و… در محل فرهنگستان برگزار شد.

در آغاز این مراسم غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با تبریک صدسالگی احمد سمیعی (گیلانی) و ۳۰ساله شدن فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان کرد: برای فرهنگستان زبان و ادب فارسی این افتخار بزرگی است که عضو پیوسته‌ای مثل استاد احمد سمیعی (گیلانی) دارد. در مدت ۳۰ سال فعالیت فرهنگستان از وجود ایشان بهره‌مند بوده‌ایم و ان‌شاءالله که همچنان باشیم.

او در ادامه افزود: استاد سمیعی حدود ۸۰ سال است که در فضای ادبی و سیاسی و فرهنگی ایران حضور دارد؛ یعنی راوی هوشمند و خردمندی از حوادث قرن اخیر ایران معاصر است.

حدادعادل سپس به ۵۰ سال آشنایی خود با استاد سمیعی (گیلانی) اشاره کرد و از خصایص او، همچون ذوق و عقل سلیم، استعداد، پرکاری، وجدان کاری و عشق به ایران و مردم ایران گفت و سپس اظهار کرد: از دیگر اوصاف استاد سمیعی (گیلانی) استفاده از استادان ادبیات نام‌آور در دانشگاه تهران است. ایشان تنها بازماندۀ دانشجویان قبل از شهریور سال ۱۳۲۰ در دانشگاه تهران هستند.

وی با بیان اینکه استاد احمد سمیعی (گیلانی) هم به ادب سنتی فارسی و هم به ادب معاصر تسلط دارد، از آشنایی او با ادبیات جهان از طریق ادبیات فرانسه گفت و ادامه داد: آنچه از آثار استاد سمیعی دیده می‌شود همه مفید بوده‌اند. هیچ‌وقت به داشتن افراط و تفریط و سلیقه‌های غیراعتدالی که به زبان و ادب فارسی صدمه بزند شناخته نشده‌اند.

رئیس بنیاد سعدی از احمد سمیعی (گیلانی) به‌عنوان یک شخصیت ممتاز جهانی یاد کرد و گفت: ایشان دید جهانی دارند؛ به زبان عربی تسلط دارند و با زبان انگلیسی هم آشنایی دارند و همچنین تجربه‌های مدیریتی گوناگونی دارند. این عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی و از بنیان‌گذاران ویراستاری کارشان را به‌عنوان یک کارمند از راه‌آهن آغاز کردند. در دورانی که روشن‌فکران و دانشگاهیان به‌شدت درگیر مسائل سیاسی بودند ایشان هم همین طور بودند و استاد سعادت نیز.

حداد عادل سپس با اشاره به همکاری خود در کنار احمد سمیعی (گیلانی) در انتشارات فرانکلین سابق اظهار کرد: فرانکلین مثل جزیره‌ای بود که همه در آنجا تاوان فعالیت‌های سیاسی‌شان را می‌دادند، اما بعد از انقلاب فضا برای فعالیت‌های استاد سمیعی (گیلانی) باز شد. این‌طور شد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همه دست نیاز به سمت ایشان دراز کردند. ایشان در فرهنگستان زبان و ادب فارسی کار بزرگی کردند که آن برعهده گرفتن مسئولیت «نامۀ فرهنگستان» بود.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین گفت: علاقه‌مندان به زبان و ادبیات فارسی با خواندن آثار استاد سمیعی (گیلانی) دو چیز یاد می‌گیرند؛ یکی موضوع و محتوا و دیگری فارسی‌نویسی، زیبانویسی و درست‌نویسی؛ یعنی هم در شکل درس می‌گیرند و هم در محتوا.

غلامعلی حداد عادل در پایان سخنان خود با اشاره به سهم قابل توجه استاد سمیعی (گیلانی) در نهادینه کردن فعالیت ویراستاری در ایران بیان کرد: ویراستاری ۵۰ سال پیش در ایران امری غریب بود، اما وضعیت امروز آن و اهمیتی که به آن داده می‌شود حاصل زحمات افرادی چون ایشان است. نثر ایشان، نثری محکم، روان، شیرین با ظرافت خاص و از نثرهای نمونه و پختۀ زبان فارسی است.

در ادامه این مراسم حجت الاسلام محمد ذبیحی، رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، با اشاره به سابقۀ شاگردی خود در نزد استاد احمد سمیعی (گیلانی) و اینکه وی یک تولد ماندگار دارد که جدای از تولد شناسنامه‌ای او است، با اشاره به چاپ آثار این عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در انتشارات سمت اظهار کرد: افتخار داریم که کتاب ایشان در انتشارات سمت مثل لؤلویی همچنان می‌درخشد.

سپس رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم، با ارائۀ سخنانی در خصوص چیستی انسان و با نقل سخنانی از ارسطو و اشاره به پرسش بزرگ فلسفه و دین و فرهنگ و تاریخ مبنی‌بر اینکه انسان چیست، افزود: استاد سمیعی (گیلانی) کتاب نوشته است، درحالی که خیلی‌ها هم کتاب نوشته‌اند، اما این تعلق خاطر او به دانش بدون توقع مال و جاه، همراه با آزادی بوده است. آزادی برای علم و فرهنگ، و آزاد و یگانه با فرهنگ بودن و در واقع در خدمت فرهنگ بودن مهم است.

داوری‌ اردکانی با برشمردن دیگر ویژگی‌های استاد سمیعی (گیلانی) گفت: زندگی استاد سمیعی کار او است. چیستی هر انسانی هم کار اوست. اما عده‌ای صرفاً کار می‌کنند تا مزد بگیرند، ولی استاد سمیعی فارغ از مزد کار می‌کند. برای همین ایشان اگر در فرهنگستان، انتشارات سمت و… هم نباشد، هر کجا و در خانه‌اش باز هم استاد سمیعی (گیلانی) است.

رئیس فرهنگستان علوم به سخنان خود با آرزوی برکت برای زندگی استاد سمیعی (گیلانی) و طولانی شدن قرن دوم عمر او پایان داد.

حسین معصومی ‌همدانی، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی،  دیگر سخنران این مراسم که دربارۀ استاد سمیعی (گیلانی) در سخنانی اظهار کرد: برخی فکر می‌کنند دوران شیوع ویروس کرونا فرصتی بوده که در خانه بنشینند و فارغ از جلسه و ترافیک به کارشان برسند. با توجه به اینکه کار ما خواندن و نوشتن است این تا حدی درست است، اما فکر می‌کنم ما در این دوران چیزی را از دست دادیم که آن دیدن آدم‌هاست و چیز دیگری هم جای آن را نمی‌گیرد.

این عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی سپس شاگردی خود در نزد سمیعی (گیلانی) را بیش از هر چیز در بهره بردن از فضایی که او ایجاد کرده بود دانست و گفت: چیزی که در این نوع شاگردی کردن منتقل می‌شود، خلقیات، عادات کاری و… است؛ تجاربی که فقط از راه کتاب خواندن حاصل نشده است.

او در ادامه افزود: آقای سمیعی (گیلانی) خوشبختانه یک قرن عمر کردند؛ قرنی که برای این کشور عادی نبود. ایشان در دوران پرحادثه‌ای زندگی کردند و نه فقط اینکه آن را به چشم دیده باشند، بلکه در آن حضور فعال داشتند. شخصیتی که از چنین کوره‌ای بیرون می‌آید بیرون از آن چیزی است که از زندگی فرد بین رفت‌وآمد بین خانه و مدرسه می‌گذرد.

معصومی ‌همدانی سپس با بیان اینکه شخصیت استاد سمیعی (گیلانی) محصول کلاس‌های درسی نبوده است بیان کرد: نمی‌شود گفت آرمان‌هایشان را فراموش کرده‌اند، بلکه از حوزه‌ای به حوزۀ دیگر منتقل کرده‌اند. ایشان تجارب سیاسی‌شان را به حوزۀ فرهنگ منتقل کرده‌اند و در این حوزه به نحوی کار کرده‌اند که در همۀ کارهایشان ویژگی قرنی که در آن زندگی کرده‌اند، که شامل برخورد دنیاهای مختلف بوده، هست.

این مترجم با بیان اینکه معتقد است ویرایش با احمد سمیعی (گیلانی) تغییر نقش داد، چراکه تا قبل از او کار ویراستاران مقایسۀ متن‌های ترجمه‌شده بود، افزود: در دوره سمیعی درست‌نویسی هم بر این کار افزوده شد. همکاران او در فرانکلین باید بگویند که چه آثاری به او داده شد و چه چیزی از زیر دستش بیرون آمد. نمونۀ آن کتاب از صبا تا نیماست که کتاب متفاوتی شده است. همین نکته که او در صدسالگی رئیس گروه ادبیات معاصر فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است نشان‌دهندۀ به‌روز بودن دانش و اندیشۀ اوست.

وی در ادامه افزود: در انتخاب‌های‌ استاد سمیعی (گیلانی) برای ترجمه کتاب‌هایی که اهمیت سیاسی دارند هنوز دیده نشده‌اند. ضمن اینکه ایشان کشش دوگانه‌ای در شخصیت خود دارند؛ همکارانشان را در این سن و سال از جوان‌ترها انتخاب می‌کنند و به آنان می‌آموزند، آثاری که انتخاب می‌کنند گاهی خیلی مدرن و گاهی کلاسیک است.

در ادامۀ این مراسم محمود شالویی، دبیر شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی، که به نمایندگی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نکوداشت حضور یافته بود، گفت: کار ویراشگر این است که زشت را به زیبا و زیبا را به زیباتر تبدیل کند. استاد سمیعی (گیلانی) توانست با ذوق و عقل سلیم خود و با طبع لطیف به واژه‌ها و کلمات زیبایی هرچه تمام‌تر ببخشد و زیبایی‌ها را در قامتی پسندیده و شایسته ارائه کند تا هرکه می بیند شیفتۀ آن شود.

او در ادامه افزود: استاد سمیعی (گیلانی) علاوه‌بر اندیشمند بودن هنرمند نیز هستند. ایشان برای خواننده ارزش و مفهوم کتاب را خواندنی‌تر و شنیدنی‌تر کرده‌اند.

در ادامۀ این مراسم آقای جعفرشجاع کیهانی، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی که از او به‌عنوان یار دیرین استاد احمد سمیعی (گیلانی) یاد شد، از او با عنوان «قهرمان فرهنگ ما» نام برد و سپس به ویژگی‌های نثر و ترجمۀ استاد سمیعی، مثل پاکیزگی نثر و خوش‌آهنگی نوشته‌ها اشاره کرد و گفت: منطق، اصول ذهنی و نگاه استاد ایشان را در مواجهه با مسائل سرراست و از حاشیه‌پردازی دور کرده است. این موضوع را در قلمشان هم می‌توان دید. ایشان صمیمانه و بی‌دریغ می‌آموزند و خود را در آثارشان به رخ مخاطب نمی‌کشند.

او همچنین اضافه کرد: خواندن رمان که ایشان ساعت‌های عمرشان را به آن بخشیده، طیفی از مضامین و تدابیر معنی را در او بارور کرده و سبب زایش فکر در او شده است.

در ادامه هومن عباسپور که به نمایندگی از انجمن صنفی ویراستاران در این نکوداشت حضور پیدا کرده بود، با اشاره به تهیۀ جشن‌نامه‌ای برای صدسالگی استاد احمد سمیعی (گیلانی) توسط این انجمن، پیام خانم گلی امامی، رئیس انجمن را برای حاضران خواند. گلی امامی در این پیام از ۶۰ سال خدمت بی‌وقفه و پربازده احمد سمیعی (گیلانی) به فرهنگ و زبان فارسی و نیز از حضور خود در انتشارات فرانکلین سابق و آشنایی با سمیعی (گیلانی)، با یادی از افرادی چون کریم امامی، مترجم فقید گفته بود. او در این متن همچنین پیشنهاد کرده بود که روز تولد احمد سمیعی (گیلانی) به‌عنوان روز ویراستار در تقویم ملی ایران نهادینه شود.

پس از آن احمد سمیعی (گیلانی) دربارۀ سخنانی که در توصیف او بیان شد، گفت: در چنین فرصت‌هایی همیشه بیتی از مولانا به ذهنم خطور می‌کند: «هر چه غیر اوست استدراج توست/ گرچه تخت و ملک توست و تاج توست». اجازه بدهید خودم خودم را معرفی کنم. من همیشه انتقال‌دهندۀ خوبی بوده‌ام. راهگشا نبوده‌ام و خلاقیتی نداشته‌ام. بارقه‌هایی از خلاقیت در حد نازل به‌صورت جسته و گریخته در خودم دیده‌ام. در کاروان دانش سهم زیادی یا اصلاً سهمی نداشته‌ام.

این عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی سپس اظهار کرد: غرور، صفت مردمان حقیر است. از خدا می‌خواهم مرا از آفت غرور مصون بدارد. هرگاه می‌خواهم خود را بسنجم بزرگانی مثل فردوسی و فارابی و سعدی را به یاد می آورم و خود را با آنان مقایسه می کنم که کاهم در برابر کوه، کوهپایه‌نشینی در برابر قله‌ام‌. غرور در کار بزرگان محلی ندارد و نباید داشته باشند؛ چون دانش الهی پایان ندارد دانسته‌های ما ناچیز است و آنچه داریم هدیه‌ای است که به ما ارزانی شده. ما هرچه سعی کنیم نمی‌توانیم به همۀ علم الهی پی ببریم.

استاد سمیعی (گیلانی) همچنین به تأثیر ویرایش در انتقال فرهنگ اشاره کرد و گفت: خادمان هم در انتقال فرهنگ اثر دارند. اگر فرودست‌ها نباشند فرادست‌ها دیده نمی‌شوند. حسن امثال من در این است که می‌خواهیم خود را به سمت قله پیش ببریم و در این راه گام برمی‌داریم.

وی در پایان با بیان اینکه عمر طولانی اندوه می‌آورد از کسانی چون بدرالزمان قریب، یدالله ثمره، سلیم نیساری، اسماعیل سعادت، ابوالحسن نجفی و… یاد کرد.

در پایان این مراسم متن لوح تقدیر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، توسط زهرا ابوالحسنی چیمه رئیس پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سمت قرائت شد و همچنین غلامعلی حداد عادل نیز متن لوح تقدیر فرهنگستان زبان و ادب فارسی را قرائت کرد و هدایایی از این دو نهاد و فرهنگستان علوم، و به استاد سمیعی (گیلانی) تقدیم شد.