گزارشی از نخستین جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی
به گزارش روابط‌عمومی «سمت»، اختتامیه نخستین جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی، روز یکشنبه هفتم اسفند ۱۴۰۱، همزمان با سالروز تأسیس «سمت» در محل سالن همایش‌های این سازمان برگزار شد و آثار برگزیده و شایسته تقدیر آن معرفی شدند.
در ابتدای این مراسم دکتر داود مهدوی‌زادگان، رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی با آرزوی اینکه جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در حوزه علوم اسلامی و انسانی بنیانی سترگ در راه رشد و تعالی دو نهاد حوزه و دانشگاه و شکوفایی تمدن نوین اسلامی باشد در تبیین جایگاه نقش کتاب درسی گفت: «بر همگان واضح و مبرهن است که کتاب درسی جایگاه بی‌بدیلی در پیشرفت و نهادینه‌سازی دانش و هدایت جامعه بشری در مسیر تمدن دارد. از این رو، تولید متن درسی مهم‌ترین دغدغه اندیشمندان و صاحب‌نظران علوم حوزوی و دانشگاهی است. چنانکه از همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی این امر مهم در قالب انقلاب فرهنگی، دغدغه اصلی امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری بوده و هست.»
رئیس سازمان «سمت» یک کتاب درسی خوب را دارای نقش والایی در آغاز و انجام علم و معرفت دانست و افزود: «کتاب درسی با حفظ و انتقال آخرین دستاوردهای دانش به متعلمین، سرآغازی برای دستاوردهای علمی آینده است.»
دکتر مهدوی‌زادگان در ادامه به نقش سه نهاد شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی، مرکز نشر دانشگاهی و «سازمان مطالعه و تدوین» در تولید کتاب درسی اشاره کرد و افزود: «در طول سالیان متمادی تجربه ارزشمندی در تولید کتاب درسی از سوی این نهادها کسب شده است و اکنون «سازمان مطالعه و تدوین» با بیش از سه دهه تلاش علمی و تولید ۲۵۵۰ عنوان کتاب بر اصل ضرورت التفات و توجه جدی‌تر همه دست‌اندکاران تألیف و تدوین کتاب درسی دانشگاهی تأکید و اصرار می ورزد؛ لذا بر پایه همین ضرورت، ایده برگزاری جشنواره کتاب درسی دانشگاهی شکل گرفت و به همت پرسنل خدوم این سازمان اعم از معاونان و اعضای محترم هیئت علمی و کارشناسان و گروه‌های تخصصی به واقعیت پیوسته است.»
سخنران بعدی این آیین دکتر حسین‌علی سعدی رئیس دانشگاه امام صادق(ع) بود. وی جشنواره کتاب درسی دانشگاهی را پدیده‌ای بسیار ارجمند توصیف کرد که هم فرصتی برای ارزیابی چالش‌های موجود است و هم بررسی مطالعه به پیشنهاد بایسته‌های کتاب آموزشی تراز را مهیا می‌کند.
سعدی در ادامه دو سؤال مطرح کرد؛ نخست آنکه بایسته‌های کتاب درسی، آن هم در حوزه علوم انسانی- اسلامی چیست و سؤال دوم این که سرفصل‌های بایسته چگونه باید باشد.
او در ادامه سه ویژگی شاخص را برشمرد؛ نخست اصالت و قوت محتوا؛ دوم روزآمدی و ناظر به مسئله بودن؛ سوم شاخص‌های ناظر به شکل.
رئیس دانشگاه امام صادق (ع) در تبیین ویژگی شکل، از ادبیات به کار گرفته شده تا نحوه چاپ را مد نظر دانست و در ادامه به خلائی که ما با آن مواجه هستیم اشاره کرد و این خلاء را در تمرکز بر روی متدولوژی و روش‌شناسی تولید علوم اجتماعی دانست و بیان کرد: «وقتی علوم اجتماعی تولید می‌شود مبتنی بر یک مبانی است و با یک روش‌شناسی واحد در حوزه علوم اجتماعی نمی‌توان ورود کرد. باید در کتاب درسی، روش‌شناسی به دانشجویان منتقل شود و روزآمدی ناظر به حل مسئله مد نظر باشد.»
وی در تشریح روزآمدی افزود: «برخی از مسائل به عنوان مسئله روز مطرح است و روزآمدی را ناظر بر حل مسئله روز باید تفسیر کرد. باید بررسی شود چرا یک کتاب درسی ۵۰۰ یا ۷۰۰ سال در حوزه علمیه کتاب درسی بود و سپس کتاب جدیدی جایگزین آن شد. ناظر به مسئله روز مخاطب بودن بخش مهمی از پاسخ به این چرایی را تشکیل می‌دهد.»
دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی به عنوان سخنران پایانی اختتامیه نخستین جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی سخنان خود را با تشکر از دکتر داود مهدوی‌زادگان برای برپایی جشنواره آغاز کرد.
دکتر حداد عادل افزود: «یاد دوست عزیزم مرحوم دکتر احمد احمدی که بنیان‌گذار «سمت» بودند، عزیز می‌دارم که البته بنیان‌گذاری «سمت» یکی از خدمات ایشان به فرهنگ و انقلاب اسلامی بود.»
وی با اشاره به سابقه دوستی و همکاری بیش از ۵۰ ساله با مرحوم دکتر احمدی افزود: « ما با هم در فلسفه هم دوره بودیم و بعد در گروه فلسفه دانشگاه تهران همکار شدیم و بعد از انقلاب هم در مراکز مختلف همکاری داشتیم که آخرین آن هم همکاری در شورای تحول علوم انسانی و سازمان «سمت» بود.»
رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی تأکید کرد: «امروزه در دنیا هیچ کشوری بدون پیشرفت علمی دوام پیدا نمی‌کند و این یک واقعیت است. حال می‌خواهد علوم تجربی و فنی مهندسی باشد یا علوم انسانی. جایگاه ترویج و توسعه علم هم دانشگاه است و در دانشگاه هم کتاب درسی ابزار اصلی است و دانشجو نیز تقریباً مانند دانش‌آموز که باید برای آموزشش از کتاب درسی استفاده کرد به کتاب درسی نیازمند است. یعنی دانشگاه به کتاب درسی احتیاج دارد.»
دکتر حداد عادل با اشاره به اهمیت بالای کتاب درسی در کشورهای پیشرفته افزود: «با دنبال کردن فهرست انتشارات دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشورهای پیشرفته می‌توان دید آنها در هر فصل از سال چندصد کتاب درسی جدید چاپ می‌کنند و این صنعت، یک اقتصاد بزرگ با خودش به همراه دارد و این یکی از واقعیت‌های مهم این دنیاست که هر روز کتابهای جدیدی با نوآوری منتشر می‌شود. در کشور ما این صنعت ضعیف بود علتش هم این بود که تعداد کل دانشجوهای ایران در سال ۱۳۵۷ چیزی حدود ۱۷۵ هزار نفر بود و جمعیت کشور ۳۶ میلیون نفر بود و این جمعیت امروز حداکثر دو برابر و نیم شده است در حالیکه تعداد دانشجویان حدود ۴ میلیون نفر است و با فرض این که هرکدام از این ۴ میلیون دانشجو در هر نیم سال ۱۰ کتاب بخواهند یعنی باید سالانه ۸۰ میلیون کتاب تولید شود و این رقم کوچکی نیست.»
رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی درباره اهمیت تألیف کتابهای دانشگاه گفت: «در تولید کتابهای دانشگاهی هم یک مسئله این است که چند درصد از کتابها باید تألیف و چند درصد از آنها باید ترجمه شوند. من سال ۱۳۴۲ وارد دانشگاه تهران شدم یعنی حدود ۶۰ سال است که تجربه دانشگاهی دارم. آن زمان که من در رشته فیزیک در دانشگاه تهران و شیراز درس می‌خواندم با این که اوایل ورود علم جدید به کشور بود و مانند این روزها علم جدید رشد نکرده بود، اساتید ما بیشتر کتاب تألیف می‌کردند.»
او افزود: «یاد ندارم در دوره تحصیلم در رشته کارشناسی فیزیک در دانشکده علوم دانشگاه تهران کتاب درسی داشته باشم که آن کتاب ترجمه باشد و اسم اساتید ما روی کتاب بود؛ البته همه کتابها در یک درجه از خوبی نبودند و برخی ترجمه شده بودند، اما اسم خود را به عنوان مؤلف درج کرده بودند. بسیاری غیرتشان قبول نمی‌کرد کتاب را ترجمه کنند. بالاخره تألیف کتاب درسی یک شأنی برای استاد بود. الآن هرچه که می‌گذرد من شاهد این هستم که در همان رشته‌‌های علوم پایه و مهندسی و پزشکی روزبه‌روز از کتاب تألیفی کمتر و کتاب ترجمه بیشتر می‌شود و شاید ۱۵ درصد هم در این بخش‌ها کتاب تألیفی موجود نباشد. وقتی کتاب درسی تألیف می‌شود در واقع مؤلف طراح آن کتاب است و نقشه آن کتاب را مؤلف طراحی می‌کند و این به آن معناست که یک استاد به درجه‌ای از بلوغ برسد که بداند باید کتاب را از کجا شروع و به کجا ختم کند؛ اما وقتی کسی کتاب ترجمه می‌کند این طراحی را کسی دیگری، برای جامعه و نیازهای کشور خودش انجام داده است. فرق مولف و مترجم، فرق معمار و بنّاست؛ معمار با درنظر گرفتن مسائل طراحی می‌کند.»
رئیس شورای تحول در ادامه افزود: «سمت در طی سالها کتابهای خوبی تألیف کرده‌است؛ شاید نودوچند درصدش کتابهای قابل‌قبول و مورد استفاده باشد. دکتر احمدی وسواس داشت و پرکار بود؛ خودش بسیاری از کتابها را برای اطمینان حاصل کردن میخواند و حتی خودش ویرایش می‌کرد.»
دکتر حداد عادل درباره مشکلاتی که پیرامون تولید کتاب وجود دارد گفت: «از دکتر مهدوی‌زادگان پرسیدم امروز با این وضعیت کاغذ شمارگان چاپ کتاب در «سمت» چطور است گفتند بعضی کتابها را در هر نوبت چاپ فقط در ۲۰۰ جلد چاپ می‌کنیم. خب در نظر بگیرد فردی چند سال برای نوشتن یک کتاب زحمت کشیده است و چند سال هم منتظر چاپ آن مانده است و آن وقت «سمت» آن کتاب را با قیمت ۵۰ هزارتومانی چاپ می‌کند چون اساساً قیمت کتابهای «سمت» هم در همین حدود است آن وقت سهم ۱۳ درصدی نویسنده از این ۵۰ هزار تومان می‌شود ۶ هزار تومان که در تیراژ ۲۰۰ نسخه‌ای سهم نویسنده برای نوشتن کتاب معادل ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان می‌شود. این را هم در نظر بگیرد که در روند چاپ کتاب نیز بارها به نویسنده ایراد گرفته می‌شود و او باید اصلاحاتی برای مناسب سازی کتاب انجام دهد. این رقم که معادل دستمزد ۲ روز یک کارگر است برای نوشتن کتابی که حاصل ماه‌ها تلاش فکری نویسنده است بیشتر به شوخی شباهت دارد.»
رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم‌انسانی ضمن تشکر از زحمات وزارت، علوم تحقیقات و فناوری خطاب به مسئولین وزارت عتف حاضر در جلسه درخواست کرد این مشکلات را به وزارتخانه منعکس کنند و افزود: طبق آخرین برآورد نیاز به ۸ هزار کتاب درسی جدید داریم و متناسب با این وظیفه باید ابزار آن را فراهم کنیم باید کاغذ داده شود باید شمارگان افزایش یابد و اساساً نباید بر اساس شمارگان محاسبه سهم نویسنده صورت بگیرد باید کار دانشگاهی او را در نظر بگیرند شاید تصمیم آن باشد کتاب رایگان توزیع شود آن وقت تکلیف نویسنده چیست. نویسنده را باید راضی کرد.»
مراسم اختتامیه این جشنواره روز یکشنبه هفتم اسفندماه برگزار شد و بر اساس اعلام دبیرخانه آن، ۴ اثر به عنوان آثار برگزیده این جشنواره انتخاب شدند و ۹ اثر دیگر نیز شایسته تقدیر شناخته شدند.
اسامی آثار برگزیده نخستین جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی به شرح زیر است:
* - کتاب رسانه‌شناسی نوشته مهدی محسنیان‌راد
* - کتاب سیستم ارزشیابی عملکرد دوره‌ای (ساعد) حکمرانی، نوشته علی‌اصغر پورعزت، بهاره ماه‌بانوئی، روح‌اله قاسمی، سیاوش رفیعی
* - کتاب تخیل سیاسی در زیست جهان ایرانی اسلامی، نوشته محمدعلی فتح اللهی
*- کتاب تاریخ فلسفه یونان، جلد سوم: روشن اندیشی سده پنجم، ترجمه حسن فتحی
اسامی آثار شایسته تقدیر نخستین جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی به شرح زیر است:
*- کتاب صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آنها در تحلیل زبان فارسی، نوشته فائزه ارکان و تهمینه حیدرپور بیدگلی
*- کتاب تحلیل مخاطرات محیطی، نوشته سیدعلی بدری، نسرین کاظمی
*- کتاب تدوین برنامه درسی تربیت بدنی استاندارد محور، ترجمه جواد آزمون
*- کتاب بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، نوشته محمدجواد نوروزی
*- کتاب شاعران حوزه ادبی خراسان، نوشته محمد غلامرضایی
*- کتاب تاریخ و سنت زردشتی، نوشته حمیدرضا دالوند
*- کتاب روان شناسی در مربیگری ورزشی، ترجمه سیدحجت زمانی ثانی و صبا محمدعلی‌نژاد
*- کتاب اخلاق و سیاست، نوشته علی عابدی رنانی
*- کتاب درآمدی بر مدیریت اسلامی (مبانی و مسائل)، نوشته محسن منطقی
برای آشنایی بیشتر با برگزیده و شایسته‌ی تقدیر اینجا کلیک کنید.
تصاویر این جشنواره را نیز می‌توانید در زیر مشاهده کنید:
نظر شما :